محمد حمید شاہد کے افسانوی مجموعہ ’جنم جہنم‘ کا نفسیاتی تجزیہ

  • عطرت بتول
  • اقلیمہ ناز

چکیده

To analyze a literary piece in the light of psychological aspect is not a new trend in literature studies. Before this article, a large number of such examples exist where literary works are analyzed under different psychological perspectives. Anyhow, a common study shows that usually only one psychological aspect or theory is applied on a character or a literary work and so such character/work is always considered under such theory. The reality is a bit opposite. A character may be analyzed under more than one psychological perspective at a time. In this article, the psycho analysis of selected short stories/characters of Janam Jahanam (2nd collection) by contemporary Urdu short story writer Muhammad Hameed Shahid is presented under personality theories of Freud and Carl Gustave Jung. It is tried to clear that a single character/ author may represent more than one psychological perspective at a time. One more issue is also cleared that psychological criticism is not strictly prohibited to the personality of the author only. The characters of an author are social products so they are more exhibited in the light of collective unconscious rather author’s personal unconscious.

مراجع

۱۔ جلیل عالی، جرات اور مزاحمت، مشمولہ:چہار سو (ماہنامہ)، (راولپنڈی: جلد ۳۰، شمارہ:مئی جون، ۲۰۲۱ء)، ص:۳۹
۲۔ قدرت اللہ شہاب، سرکس کا سانٹے مار، مشمولہ: مفتیانے، (لاہور: فیروز سنز لمیٹڈ، بار دوم، ۱۹۹۶ء)، ص :۱۵۲۲
۳۔سلیم اختر، ڈاکٹر، نفسیاتی تنقید، (لاہور: مجلس ترقی ادب، طبع اول، ۱۹۸۶ء)، ص:۱۸۲
4. Richard M. Ryckman, Theories of personality, (Maine: University of Maine, 9th edition, 2008), p: 36 -37
5. Ibid, p: 36
6. Ibid, p: 36 -37
7 Ibid, p: 37
8. Ibid, pg:83
9. Barbara Engler, Personality Theories: An Introduction, (United States of America, Wadsworth: Cengage Learning, 9th Edition, International Edition, 2014), p:84
10. Ibid, p:70-71
11. Ibid, p:69
12. Ibid, p:69
13. Ibid, p:70
۱۴۔ انیس اشفاق، اردو غزل میں علامت نگاری، (اتر پردیش: اردو اکادمی، ۱۹۹۵ء)، ص: ۲۸
۱۵۔ محمد حمید شاہد، جنم جہنم،( اسلام آباد: استعارہ پبلشرز، ۱۹۹۸ء)، ص:۲۱
۱۶۔ حمید شاہد، ایضاً، ص:۳۱-۴۳
۱۷۔ حمید شاہد، ایضاً، ص۵۲-۵۳
18. https://jaeza.pk/taasrat/archetypes-carljung-syedahmarnauman/
بوقت: 10:15 PM ،بتاریخ:۲۴ اپریل ۲۰۲۲ء
۱۹۔ عرفان جاوید، خیال آمیز و فکر افروز افسانے، مشمولہ : چہار سو، محولہ بالا، ص:۴۵
۲۰۔ حمید شاہد، ایضاً، ص۷۱
۲۱۔ حمید شاہد، ایضاً ،ص۷۶
۲۲۔ حمید شاہد، ایضاً ،ص۱۰۳-۱۱۱
۲۳۔ حمید شاہد، ایضاً ، ص۱۱۳
۲۴۔ حمید شاہد، ایضاً ، ص۱۱۹-۱۲۲
۲۵۔ حمید شاہد، ایضاً ، ص۱۳۳-۱۴۰
26. https://www.verywellmind.com/what-is-the-electra-complex-2795170#:~:text=The%20Electra%20complex%20is%20a,the%20Oedipus%20complex%20in%20males
بوقت: 9:15 PM ،بتاریخ:۲۶ اپریل ۲۰۲۲ء
27. Oedipus complex | Definition & History | Britannica
بوقت: 9:45 PM ،بتاریخ:۲۶ اپریل ۲۰۲۲ء
۲۸۔ سگمنڈ فرائیڈ،تحلیل نفسی کا اجمالی خاکہ،مترجم،پروفیسرظفر احمد صدیقی ،( نئی دہلی: ترقی اردو بیورو ،۱۹۸۵ء)، ص ۳۵
۲۹۔ حمید شاہد، جنم جہنم، ص۱۳
۳۰۔ اسلم فرخی، ڈاکٹر، ہمہ جہتی انداز، مشمولہ: چہارسو، محولہ بالا، ص:۳۹
چاپ شده
2023-06-30
نوع مقاله
Research Article