ملی نغموں میں جذبۂ وطنیت کی روایت
Keywords:
National songs, National aspects, Emotion, Nationalism, Pakistani post
Abstract
National song Milli Naghma is the literary genre of Urdu literature which is the sole production of pure Urdu and Pakistan. Its range of subjects stretches to the national aspects of Pakistani society, realm of Muslim ummah and survival of humanity. One of the significant topics of national songs is emotion of nationalism. As the effects of colonialism and natural patriotic sentiments, Pakistani poets also expressed their emotions of love for their country. That’s why the nationalism has got the significant place in the tradition of national songs. This article is an effort to encompass nationalism in Pakistan’s national songs.
References
۱۔نورالحسن ہاشمی، ڈاکٹر، ادب کیا ہے؟،ادارہ فروغ اردو، لکھنؤ، ۱۹۵۹ء، ص۷۹
۲۔عبادت بریلوی، ڈاکٹر،روایت کی اہمیت، انجمن ترقی اردو پاکستان ، کراچی، ۱۹۵۳ء، ص۴۲۰
۳۔مظفر عباس، ڈاکٹر،اردو میں قومی شاعری۔،گوہر پبلیکیشنز، لاہور،س ن ،ص۳۸
۴۔تبسم کاشمیری،ڈاکٹر،اردوادب کی تاریخ….ابتداسے۱۸۵۷ءتک، سنگِ میل پبلی کیشنز، لاہور،۲۰۰۹ء،ص۲۶۰
۵۔ محروم، تلوک چند، کاروانِ وطن، مکتبہ جامعہ لمٹیڈ، نئی دہلی، ۱۹۶۰ء، ص۲۲
۶۔ظفر،بہادر شاہ، مشمولہ نشید حریت (مرتبہ؛ شان الحق حقی )،ادارہ مطبوعات پاکستان ، کراچی، ۱۹۵۷ء، ص۴۶
۷۔اقبال،علامہ محمد، کلیات اقبال،نیشنل بک فاؤنڈیشن، اسلام آباد،۲۰۱۷ء، ص۱۸۷
۸۔گاندھی، بحوالہ جیلانی کامران ، قومیت کی تشکیل اور اردو زبان ، مقتدرہ قومی زبان، اسلام آباد ، ۱۹۹۲ء، ص۴۰
۹۔ طاہرہ نیّر، ڈاکٹر،اردو شاعری میں پاکستانی قومیت کا اظہار، انجمن ترقی اردو ، کراچی، ۱۹۹۹ء، ص۱۰۹
۱۰۔فیض احمد فیض، نسخہ ہائے وفا،مکتبۂ کارواں، لاہور،س ن ، ص۹۱
۱۱۔حفیظ تائب، تعبیر(قومی و ملی منظومات)، القمر انٹر پرائزرز، لاہور، ۲۰۰۳ء، ص۴۱
۱۲۔محمد طاہر قریشی، ڈاکٹر، ”اردو ملی شاعری پر جنگِ آزادی ۱۸۵۷ء کے اثرات“ مشمولہ: معیار شمارہ ۱۱، جنوری تا جون ۲۰۱۴ء، شعبۂ اردو، بین الاقوامی اسلامی یونیورسٹی، اسلام آباد، ص۲۱۵
۱۳۔مرزا ادیب، ”قلم کے سپاہی“مشمولہ: ماہنامہ ماہ نو،کراچی، جلد ۱۸، شمارہ ۱۰، اکتوبر ۱۹۶۵ء،ص ۳۰
۱۴۔یوسف قمر، مشمولہ: جنگ ترنگ(مرتبہ؛ زہرہ نگاہ)، ادارہ مطبوعات پاکستان ، کراچی، ۱۹۶۷ء،ص۲۶
۱۵۔شورش کاشمیری،کلیات شورش کاشمیری، الفیصل ناشران ، لاہور،۲۰۰۹ء، ص۵۱۱
۱۶۔احمد ندیم قاسمی، ندیم کی نظمیں، سنگِ میل پبلی کیشنز، لاہور،۲۰۰۶ء، ص۳۵۷
۱۷۔اکرم باجوہ، تکبیر کا رنگ للکار ہوا، نظمینہ پبلی کیشنز ،لاہور، ۲۰۱۶ء، ص۱۴۹
۱۸۔ قتیل شفائی ، مشمولہ ،ہزارہ میں قومی و مِلّی شاعری(مرتبہ؛ بشیر احمدسوز)، ادیبات ہزارہ ……حرف اکادمی ،راولپنڈی، ۲۰۰۷ء،ص۶۰
۱۹۔ امید فاضلی ، پاکستان زندہ باد، رائٹرز اکادمی، کراچی، ۱۹۸۸ء، ص ۸۷
۲۰۔سرمد بخاری، سید ممتاز علی، نقش بول اٹھے، عزیز پبلشر، لاہور، ۱۹۹۴ء، ۶۱
۲۱۔ احمد فراز، شب خون،دوست پبلی کیشنز، اسلام آباد، ۲۰۱۲ء، ص۱۰
۲۲۔ اختر شیرانی، اخترستان، کتاب منزل ، لاہور، ۱۹۴۶ء،ص۴۱
۲۳۔یوسف ظفر، کلیات یوسف ظفر، روداد پبلی کیشنز،اسلام آباد، ۲۰۰۵ء، ص۳۲۵
۲۴۔بشیر فاروق، تیرا پاکستان ہے یہ میرا پاکستان ہے،احمد برادرز، کراچی، ۱۹۸۶ء، ص ۱۵
۲۵۔ عالی، جمیل الدین،جیوے جیوے پاکستان، نیشنل بک فاؤنڈیشن ، کراچی، ۱۹۷۶ء، ص ۶۵
۲۶۔صہبا اختر، مشولہ :فغانِ کشمیر (مرتبہ؛ غلام نبی خیال) ،اکادمی ادبیات پاکستان، اسلام آباد، ۱۹۹۹ء، ص ۱۰۵
۲۷۔طفیل ہوشیار پوری، میرے محبوب وطن، احسان اکادمی ، لاہور ، ۱۹۶۶ء، ص ۲۹
۲۸۔تبسّم، صوفی غلام مصطفیٰ، کلیات صوفی تبسم، الحمد پبلی کیشنز، لاہور، ۲۰۱۳ء، ص۳۸۰
۲۹۔راغب مراد آبادی، مشمولہ :آہنگ جلد ۵۱، شمارہ ۶، جون ۱۹۹۹ء ، شعبہ مطبوعات پاکستان براڈ کاسٹنگ کارپوریشن ،کراچی، ص ۲۱
۳۰۔مسرور انور، مشمولہ :قومی نظمیں(مرتبہ؛قیوم ملک)، نیشنل بک فاؤنڈیشن ، کراچی، ۱۹۷۵، ص۱۴۳
۳۱۔عرش صدیقی، کلیات عرش صدیقی(مرتبہ ؛محمد حنیف)،اسلام آباد،مقتدرہ قومی زبان،۲۰۱۲ء، ص۲۶۳
۲۔عبادت بریلوی، ڈاکٹر،روایت کی اہمیت، انجمن ترقی اردو پاکستان ، کراچی، ۱۹۵۳ء، ص۴۲۰
۳۔مظفر عباس، ڈاکٹر،اردو میں قومی شاعری۔،گوہر پبلیکیشنز، لاہور،س ن ،ص۳۸
۴۔تبسم کاشمیری،ڈاکٹر،اردوادب کی تاریخ….ابتداسے۱۸۵۷ءتک، سنگِ میل پبلی کیشنز، لاہور،۲۰۰۹ء،ص۲۶۰
۵۔ محروم، تلوک چند، کاروانِ وطن، مکتبہ جامعہ لمٹیڈ، نئی دہلی، ۱۹۶۰ء، ص۲۲
۶۔ظفر،بہادر شاہ، مشمولہ نشید حریت (مرتبہ؛ شان الحق حقی )،ادارہ مطبوعات پاکستان ، کراچی، ۱۹۵۷ء، ص۴۶
۷۔اقبال،علامہ محمد، کلیات اقبال،نیشنل بک فاؤنڈیشن، اسلام آباد،۲۰۱۷ء، ص۱۸۷
۸۔گاندھی، بحوالہ جیلانی کامران ، قومیت کی تشکیل اور اردو زبان ، مقتدرہ قومی زبان، اسلام آباد ، ۱۹۹۲ء، ص۴۰
۹۔ طاہرہ نیّر، ڈاکٹر،اردو شاعری میں پاکستانی قومیت کا اظہار، انجمن ترقی اردو ، کراچی، ۱۹۹۹ء، ص۱۰۹
۱۰۔فیض احمد فیض، نسخہ ہائے وفا،مکتبۂ کارواں، لاہور،س ن ، ص۹۱
۱۱۔حفیظ تائب، تعبیر(قومی و ملی منظومات)، القمر انٹر پرائزرز، لاہور، ۲۰۰۳ء، ص۴۱
۱۲۔محمد طاہر قریشی، ڈاکٹر، ”اردو ملی شاعری پر جنگِ آزادی ۱۸۵۷ء کے اثرات“ مشمولہ: معیار شمارہ ۱۱، جنوری تا جون ۲۰۱۴ء، شعبۂ اردو، بین الاقوامی اسلامی یونیورسٹی، اسلام آباد، ص۲۱۵
۱۳۔مرزا ادیب، ”قلم کے سپاہی“مشمولہ: ماہنامہ ماہ نو،کراچی، جلد ۱۸، شمارہ ۱۰، اکتوبر ۱۹۶۵ء،ص ۳۰
۱۴۔یوسف قمر، مشمولہ: جنگ ترنگ(مرتبہ؛ زہرہ نگاہ)، ادارہ مطبوعات پاکستان ، کراچی، ۱۹۶۷ء،ص۲۶
۱۵۔شورش کاشمیری،کلیات شورش کاشمیری، الفیصل ناشران ، لاہور،۲۰۰۹ء، ص۵۱۱
۱۶۔احمد ندیم قاسمی، ندیم کی نظمیں، سنگِ میل پبلی کیشنز، لاہور،۲۰۰۶ء، ص۳۵۷
۱۷۔اکرم باجوہ، تکبیر کا رنگ للکار ہوا، نظمینہ پبلی کیشنز ،لاہور، ۲۰۱۶ء، ص۱۴۹
۱۸۔ قتیل شفائی ، مشمولہ ،ہزارہ میں قومی و مِلّی شاعری(مرتبہ؛ بشیر احمدسوز)، ادیبات ہزارہ ……حرف اکادمی ،راولپنڈی، ۲۰۰۷ء،ص۶۰
۱۹۔ امید فاضلی ، پاکستان زندہ باد، رائٹرز اکادمی، کراچی، ۱۹۸۸ء، ص ۸۷
۲۰۔سرمد بخاری، سید ممتاز علی، نقش بول اٹھے، عزیز پبلشر، لاہور، ۱۹۹۴ء، ۶۱
۲۱۔ احمد فراز، شب خون،دوست پبلی کیشنز، اسلام آباد، ۲۰۱۲ء، ص۱۰
۲۲۔ اختر شیرانی، اخترستان، کتاب منزل ، لاہور، ۱۹۴۶ء،ص۴۱
۲۳۔یوسف ظفر، کلیات یوسف ظفر، روداد پبلی کیشنز،اسلام آباد، ۲۰۰۵ء، ص۳۲۵
۲۴۔بشیر فاروق، تیرا پاکستان ہے یہ میرا پاکستان ہے،احمد برادرز، کراچی، ۱۹۸۶ء، ص ۱۵
۲۵۔ عالی، جمیل الدین،جیوے جیوے پاکستان، نیشنل بک فاؤنڈیشن ، کراچی، ۱۹۷۶ء، ص ۶۵
۲۶۔صہبا اختر، مشولہ :فغانِ کشمیر (مرتبہ؛ غلام نبی خیال) ،اکادمی ادبیات پاکستان، اسلام آباد، ۱۹۹۹ء، ص ۱۰۵
۲۷۔طفیل ہوشیار پوری، میرے محبوب وطن، احسان اکادمی ، لاہور ، ۱۹۶۶ء، ص ۲۹
۲۸۔تبسّم، صوفی غلام مصطفیٰ، کلیات صوفی تبسم، الحمد پبلی کیشنز، لاہور، ۲۰۱۳ء، ص۳۸۰
۲۹۔راغب مراد آبادی، مشمولہ :آہنگ جلد ۵۱، شمارہ ۶، جون ۱۹۹۹ء ، شعبہ مطبوعات پاکستان براڈ کاسٹنگ کارپوریشن ،کراچی، ص ۲۱
۳۰۔مسرور انور، مشمولہ :قومی نظمیں(مرتبہ؛قیوم ملک)، نیشنل بک فاؤنڈیشن ، کراچی، ۱۹۷۵، ص۱۴۳
۳۱۔عرش صدیقی، کلیات عرش صدیقی(مرتبہ ؛محمد حنیف)،اسلام آباد،مقتدرہ قومی زبان،۲۰۱۲ء، ص۲۶۳
